تاریخچه هوش مصنوعی؛ AI را چه کسی اختراع کرده است؟

امروزه تاریخچه هوش مصنوعی به یکی از موضوعات جذاب برای پژوهشگران تبدیل شده است. هوش مصنوعی را چه کسی اختراع کرده است؟ این سؤالی است که پاسخ آن به سادگی قابل بیان نیست. در واقع، پیشینه هوش مصنوعی نشان می‌دهد این فناوری محصول تلاش جمعی دانشمندان متعددی است که هر کدام سهمی در شکل‌گیری آن داشته‌اند. از آلن تورینگ گرفته تا جان مک‌کارتی، همگی در پیدایش هوش مصنوعی نقش مهمی ایفا کرده‌اند. در نتیجه روند شکل‌گیری این فناوری و افرادی که در این مسیر تأثیرگذار بوده‌اند را بررسی خواهیم کرد.

هوش مصنوعی چیست و چرا به وجود آمد؟

هوش مصنوعی به شاخه‌ای از علوم کامپیوتر اشاره دارد که هدف آن ساخت ماشین‌هایی با توانایی انجام وظایفی است که معمولاً به هوش انسانی نیاز دارند. این مفهوم شامل یادگیری، استدلال، حل مسئله، درک زبان طبیعی و تشخیص الگوها می‌شود. تاریخچه هوش مصنوعی نشان می‌دهد که این علم از تلاش برای شبیه‌سازی فرآیندهای فکری انسان در ماشین‌ها آغاز شد. در واقع، دانشمندان می‌خواستند بدانند آیا می‌توان ماشینی ساخت که قادر به “فکر کردن” باشد و بتواند مانند انسان تصمیم‌گیری کند.

پرسش اینکه هوش مصنوعی را چه کسی اختراع کرده است ما را به دهه 1950 می‌برد، زمانی که محققان شروع به کاوش در این زمینه کردند. آنها می‌خواستند ببینند آیا می‌توان هوش انسانی را در ماشین‌ها شبیه‌سازی کرد. تفکر ماشینی مفهومی بود که در آن زمان شکل گرفت و باعث شد دانشمندان به دنبال راه‌هایی برای آموزش کامپیوترها باشند تا بتوانند مانند انسان‌ها فکر کنند و مسائل را حل نمایند. پس دلایل اصلی به وجود آمدن هوش مصنوعی شامل موارد زیر است:

• کنجکاوی علمی درباره ماهیت هوش و امکان شبیه‌سازی آن
• نیاز به حل مسائل پیچیده‌ای که برای انسان زمان‌بر یا غیرممکن بود
• تمایل به خودکارسازی فرآیندهای تکراری و زمان‌بر
• اشتیاق به ساخت ماشین‌هایی که بتوانند یاد بگیرند و خود را با شرایط جدید تطبیق دهند
• کاربردهای نظامی و امنیتی در دوران جنگ سرد

اولین ایده‌های اولیه هوش مصنوعی

تاریخچه هوش مصنوعی به ما نشان می‌دهد که ایده‌های اولیه درباره ماشین‌های هوشمند به قرن‌ها قبل برمی‌گردد. فیلسوفانی مانند دکارت و لایبنیتس درباره امکان ساخت ماشین‌هایی که بتوانند استدلال کنند، نظریه‌پردازی می‌کردند. اما شروع تحقیقات هوش مصنوعی به شکل مدرن آن، به اواسط قرن بیستم برمی‌گردد. در این دوران، پیشرفت در علوم کامپیوتر و ریاضیات، زمینه را برای توسعه الگوریتم‌ها و مدل‌های محاسباتی فراهم کرد که بعدها پایه هوش مصنوعی نمادین شدند. در همین میان بود که ایده‌های اولیه در پیشینه هوش مصنوعی به صورت زیر شکل گرفت:

1. ماشین تورینگ – مدلی نظری برای محاسبات که توسط آلن تورینگ در سال 1936 معرفی شد
2. نورون‌های مصنوعی – توسط وارن مک‌کالوچ و والتر پیتس در سال 1943 معرفی شدند
3. سیبرنتیک – توسط نوربرت وینر در سال 1948 مطرح شد
4. بازی‌های کامپیوتری – اولین برنامه شطرنج توسط کلود شانون در سال 1950 طراحی شد
5. مقاله “ماشین‌های محاسبه‌گر و هوش” – نوشته آلن تورینگ در سال 1950 که تست تورینگ (Turing Test) را معرفی کرد

نقش آلن تورینگ در پایه‌گذاری هوش مصنوعی

آلن تورینگ (Alan Turing) یکی از برجسته‌ترین چهره‌های تاریخچه هوش مصنوعی است که نقش بسیار مهمی در پایه‌گذاری این علم داشت. او در سال 1950 مقاله مشهور خود با عنوان “ماشین‌های محاسبه‌گر و هوش” را منتشر کرد که در آن پرسش معروفی را مطرح کرد: “آیا ماشین‌ها می‌توانند فکر کنند؟” این سؤال به نقطه آغازی برای بحث‌های جدی درباره امکان ساخت ماشین‌های هوشمند تبدیل شد و نقش آلن تورینگ در AI را برجسته ساخت.

تورینگ همچنین آزمونی را پیشنهاد داد که امروزه به تست تورینگ (Turing Test) معروف است. این آزمون معیاری برای سنجش هوشمندی ماشین‌ها ارائه می‌داد: اگر انسان نتواند تشخیص دهد که طرف مکالمه‌اش انسان است یا ماشین، آن ماشین را می‌توان هوشمند دانست. این ایده تأثیر عمیقی بر منشأ هوش مصنوعی گذاشت و همچنان یکی از مباحث مهم در فلسفه ذهن و علوم کامپیوتر است.

جان مک‌کارتی و نام‌گذاری هوش مصنوعی

جان مک‌کارتی (John McCarthy) شخصیتی کلیدی در گذشته هوش مصنوعی است که اغلب به عنوان کسی که اصطلاح “هوش مصنوعی” را ابداع کرده، شناخته می‌شود. او در سال 1956 کنفرانس دارتموث را سازماندهی کرد که نقطه عطفی در تاریخچه اختراع هوش مصنوعی به شمار می‌آید. در این کنفرانس، مک‌کارتی و همکارانش برای اولین بار از اصطلاح “هوش مصنوعی” به صورت رسمی استفاده کردند و این رویداد را می‌توان تولد رسمی این رشته دانست.

پاسخ به این سؤال که هوش مصنوعی را چه کسی اختراع کرده است بدون اشاره به مک‌کارتی کامل نخواهد بود. او همچنین زبان LISP را در سال 1958 ابداع کرد که یکی از اولین زبان‌های برنامه‌نویسی مخصوص هوش مصنوعی بود و تا سال‌ها بعد به عنوان زبان اصلی تحقیقات در این زمینه مورد استفاده قرار می‌گرفت. دستاوردهای مک‌کارتی در توسعه هوش مصنوعی و مفهوم‌سازی آن به عنوان یک رشته علمی مستقل، او را به یکی از بنیان‌گذاران هوش مصنوعی تبدیل کرده است.

سایر دانشمندان تاثیرگذار در پیدایش هوش مصنوعی

تاریخچه هوش مصنوعی مدیون تلاش‌های جمعی دانشمندان متعددی است که هر کدام به نوعی در شکل‌گیری و پیشرفت این علم نقش داشته‌اند. اگرچه آلن تورینگ و جان مک‌کارتی نقش برجسته‌ای در منشأ هوش مصنوعی داشتند، اما افراد دیگری نیز بودند که با نوآوری‌ها و پژوهش‌های خود، مسیر پیدایش هوش مصنوعی را هموار کردند. این دانشمندان با ارائه نظریه‌ها، الگوریتم‌ها و سیستم‌های مختلف، پایه‌های علمی و فنی هوش مصنوعی را بنا نهادند.

گذشته هوش مصنوعی نشان می‌دهد که این علم حاصل همکاری و مشارکت گروهی از دانشمندان بوده است. بر همین اساس لیستی از سایر دانشمندان تأثیرگذار در پیدایش هوش مصنوعی را در اختیار شما قرار می‌دهیم:

1. ماروین مینسکی (Marvin Minsky) – پیشگام در شبکه‌های عصبی و هوش مصنوعی نمادین
2. هربرت سایمون (Herbert Simon) – برنده جایزه نوبل و توسعه‌دهنده برنامه Logic Theorist
3. آرتور ساموئل (Arthur Samuel) – پیشگام در یادگیری ماشین (Machine Learning)
4. نوربرت وینر (Norbert Wiener) – پدر علم سایبرنتیک
5. کلود شانون (Claude Shannon) – پدر نظریه اطلاعات
6. فرانک روزنبلات (Frank Rosenblatt) – مخترع پرسپترون، اولین شبکه عصبی کامپیوتری
7. جان هلند (John Holland) – پیشگام در الگوریتم‌های ژنتیک
8. ادوارد فایگنباوم (Edward Feigenbaum) – پدر سیستم‌های خبره
9. راجر شانک (Roger Schank) – متخصص در پردازش زبان طبیعی
10. جودیت پرل (Judea Pearl) – پیشگام در استدلال احتمالاتی و علیتی

سیر تحول هوش مصنوعی از گذشته تا امروز

تاریخچه هوش مصنوعی را می‌توان به چند دوره مشخص تقسیم کرد که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند. در دهه 1950، زمانی که محققان به دنبال پاسخ به این سؤال بودند که هوش مصنوعی را چه کسی اختراع کرده است، این علم در مراحل اولیه خود قرار داشت. در آن زمان، تمرکز بر روی حل مسائل ساده مانند اثبات قضایای ریاضی و بازی شطرنج بود. سپس در دهه 1960 و 1970، سیستم‌های مبتنی بر قوانین و هوش مصنوعی نمادین توسعه یافتند.

دهه 1980 شاهد ظهور سیستم‌های خبره بود، اما به دلیل نرسیدن به انتظارات، دوره‌ای به نام “زمستان هوش مصنوعی” آغاز شد. با این حال، از اواخر دهه 1990 و اوایل قرن 21، با پیشرفت در یادگیری ماشین و شبکه‌های عصبی عمیق، هوش مصنوعی دوباره مورد توجه قرار گرفت. امروزه با ظهور فناوری‌هایی مانند چت بات هوش مصنوعی و سیستم‌های پردازش زبان طبیعی پیشرفته، این علم به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره ما تبدیل شده است.

کاربردهای مدرن؛ از تست تورینگ تا GPT-4

تاریخچه هوش مصنوعی نشان می‌دهد که این فناوری از آزمون‌های نظری مانند تست تورینگ (Turing Test) تا سیستم‌های پیشرفته امروزی مانند GPT-4 راه درازی را طی کرده است. امروزه هوش مصنوعی در بسیاری از جنبه‌های زندگی ما حضور دارد و کاربردهای متنوعی پیدا کرده است. این فناوری که زمانی تنها موضوع بحث‌های فلسفی بود، اکنون به ابزاری کاربردی در صنایع مختلف تبدیل شده است.

از سیستم‌های تشخیص چهره گرفته تا خودروهای خودران و سیستم‌های توصیه‌گر، همگی نمونه‌هایی از کاربرد هوش مصنوعی در دنیای امروز هستند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین کاربردهای مدرن هوش مصنوعی خواهیم پرداخت:

• پردازش زبان طبیعی

پردازش زبان طبیعی یکی از شاخه‌های مهم هوش مصنوعی است که به کامپیوترها امکان می‌دهد زبان انسانی را درک، تفسیر و تولید کنند. تاریخچه هوش مصنوعی در این زمینه با تلاش‌های اولیه برای ترجمه ماشینی آغاز شد و امروز به سیستم‌های پیشرفته‌ای مانند GPT-4 رسیده است. این فناوری در مواردی مانند دستیارهای صوتی، ترجمه خودکار، خلاصه‌سازی متن و تحلیل احساسات کاربرد دارد و به طور مداوم در حال پیشرفت است.

• بینایی ماشین

بینایی ماشین به کامپیوترها اجازه می‌دهد تصاویر و ویدئوها را درک و تفسیر کنند. این شاخه از هوش مصنوعی در تشخیص چهره، شناسایی اشیا، خواندن خودکار پلاک خودروها، تشخیص پزشکی از روی تصاویر و سیستم‌های نظارتی کاربرد دارد. پیشرفت‌های اخیر در شبکه‌های عصبی کانولوشنی باعث شده است که دقت این سیستم‌ها در برخی موارد از انسان نیز بیشتر شود. دوره ابزارهای عمومی هوش مصنوعی با این فناوری‌ها وارد مرحله جدیدی شده است و به خوبی تاریخچه هوش مصنوعی در این بخش را ثابت می‌کند.

پدر اصلی هوش مصنوعی کیست؟

وقتی صحبت از مخترع هوش مصنوعی می‌شود، نظرات مختلفی وجود دارد. برخی آلن تورینگ را به دلیل مطرح کردن ایده‌های اولیه درباره ماشین‌های هوشمند و ارائه تست تورینگ به عنوان پدر هوش مصنوعی می‌شناسند. گروهی دیگر جان مک‌کارتی را به دلیل ابداع اصطلاح “هوش مصنوعی” و برگزاری کنفرانس دارتموث که نقطه آغاز رسمی این رشته بود، شایسته این عنوان می‌دانند.

تاریخچه هوش مصنوعی نشان می‌دهد که هر دو دیدگاه دارای اعتبار هستند. تورینگ با مقاله خود در سال 1950 و طرح پرسش “آیا ماشین‌ها می‌توانند فکر کنند؟” زمینه فلسفی و نظری هوش مصنوعی را فراهم کرد. از سوی دیگر، مک‌کارتی با نام‌گذاری این رشته و تلاش برای ایجاد چارچوب علمی برای آن، نقش مهمی در شکل‌گیری هوش مصنوعی به عنوان یک رشته دانشگاهی داشت. بنابراین، پاسخ به سؤال هوش مصنوعی را چه کسی اختراع کرده است می‌تواند بسته به دیدگاه و معیارهای مختلف، متفاوت باشد.

آیا می‌توان یک نفر را مخترع واقعی هوش مصنوعی دانست؟

بررسی پیشینه هوش مصنوعی نشان می‌دهد که انتساب عنوان مخترع هوش مصنوعی به یک فرد خاص، ساده‌انگارانه است. هوش مصنوعی محصول تلاش‌های جمعی و تدریجی دانشمندان مختلف در طول چندین دهه بوده است. هر کدام از این افراد سهمی در پیشرفت و توسعه این علم داشته‌اند و نمی‌توان یک نفر را به تنهایی مسئول اختراع آن دانست.

پاسخ به سؤال هوش مصنوعی را چه کسی اختراع کرده است مستلزم درک این نکته است که هوش مصنوعی یک مفهوم گسترده با شاخه‌های متعدد است. آلن تورینگ، جان مک‌کارتی، ماروین مینسکی، هربرت سایمون و بسیاری دیگر، هر کدام در جنبه‌های مختلف پیدایش هوش مصنوعی نقش داشته‌اند. برخی در زمینه نظری، برخی در زمینه الگوریتمی و برخی در زمینه کاربردی به پیشرفت این علم کمک کرده‌اند. 

جمع‌بندی

در این مطلب تاریخچه هوش مصنوعی و افرادی که در شکل‌گیری آن نقش داشته‌اند را شرح دادیم. همچنین دیدیم که پاسخ به سؤال هوش مصنوعی را چه کسی اختراع کرده است پیچیده‌تر از آن است که بتوان یک نفر را به عنوان مخترع واحد معرفی کرد. در هر صورت پیشینه هوش مصنوعی باعث شده که ما از نعمت این تکنولوژی برخوردار باشیم. اگر می‌خواهید از ابزارهای AI به نحو احسن استفاده کرده، مسیر شغلی خود را پیدا کنید و پیشرفت‌های بی‌نظیری به دست آورید، حتما با کارشناسان ما در هوشکس تماس بگیرید تا راهنمایی‌های تکمیلی در اختیار شما قرار بگیرد.

منابع: 

Wikipedia – History of Artificial Intelligence

Tableau – History of AI